Przemęczenie, problemy z koncentracją, obniżona odporność, sucha skóra – to objawy z którymi bardzo często zgłaszają się pacjenci do gabinetu dietetyka. Mogą one świadczyć o niedokrwistości, czyli schorzeniu, które charakteryzuje się obniżonym poziomem krwinek czerwonych i hemoglobiny we krwi.
Można wyróżnić kilka rodzajów niedokrwistości:
Z niedoboru żelaza – inaczej anemia, wiąże się z obniżeniem poziomu hemoglobiny we krwi co prowadzi do obniżenia wytwarzania prawidłowych krwinek czerwonych
Z niedoboru witaminy B12 – inaczej megaloblastyczna, dochodzi do zaburzenia dojrzewania i podziału krwinek czerwonych
Hemolityczna – związana ze skróconym przeżyciem krwinek czerwonych w krwioobiegu (<120dni)
Aplastyczna – spowodowana zmniejszeniem wytwarzania krwinek przez szpik kostny
Jakie badania krwi wykonać żeby sprawdzić czy cierpimy na niedokrwistość?
Morfologia z rozmazem – to podstawowe badanie laboratoryjne krwi, które daje podstawowe informacje na temat stanu naszego zdrowia. Poziom krwinek czerwonych, hemoglobiny oraz hematokryt – te parametry są dla nas w tym wypadku(niedokrwistości) najistotniejsze. Robiąc morfologię mamy też wskaźniki takie jak MCV, MCH oraz MCHC.
MCV – określa ilość, natomiast MCH i MCHC określa stężenie hemoglobiny w poszczególnej krwince. Gdy MCV jest niskie i hemoglobina i czerwone krwinki też są niskie to przeważnie wskazuje na niedobór żelaza. Natomiast kiedy MCV jest wysokie możemy szukać przyczyny w niedoborach kwasu foliowego, B6 lub B12.
Żelazo – niedokrwistość wynikająca z niedoboru żelaza jest bardzo częstym schorzeniem, dlatego warto oznaczyć jego poziom we krwi. Żelazo jest bardzo ważnym składnikiem hemoglobiny(odpowiada za transport tlenu do tkanek).
Ferrytyna – białko, nazywane magazynem żelaza. Oznaczenie ferrytyny daje więcej informacji na temat poziomu żelaza w naszym organizmie. Kiedy w badaniu ferrytyny, jej wartość jest znacznie podwyższona oznacza, że mamy odczynienia ze stanem zapalnym w organizmie.
Transferryna – białko, które odpowiada za transport żelaza do tkanek oraz za regulacje stężenia jonów żelaza we krwi. Stan zapalny może obniżać poziom transferryny we krwi.
TIBC – całkowita zdolność surowicy do wiązania żelaza – pozwala na określenie ilości wolnej transferryny, która w dalszym ciągu może wiązać żelazo. Wskaźnik stosowany do diagnozowania różnych rodzajów niedokrwistości (najczęściej tych związanych z niedoborem żelaza). Jej podwyższony poziom świadczy o niedoborze żelaza w surowicy.
UIBC – utajona zdolność wiązania żelaza określa rezerwową zdolność wiązania żelaza, czyli tę część transferyny, która w danym momencie nie jest związana z żelazem. UIBC jest także pośrednią miarą stężenia transferyny we krwi.
Witamina B12 i kwas foliowy – niedobór tej witaminy może skutkować niedokrwistością megaloblastyczną – w takim wypadku krwinki czerwone są nieprawidłowej wielkości.
Objawy niedokrwistości megaloblastycznej są zbliżone do objawów niedokrwistości wynikającej z niedoboru żelaza, natomiast dodatkowo obserwuje się zaburzenia chodu, pieczenie jamy ustnej, osłabienie wzroku.
Niedokrwistość często stwierdza się u osób chorujących na:
Choroby autoimmunologiczne
Cukrzyce
Nowotwory
Choroby nerek
Niedokrwistość, a choroby autoimmunologiczne
Niedokrwistość jest bardzo często diagnozowana u chorych na Hashimoto. Niedobór żelaza prowadzi do obniżonej konwersji tyroksyny(T4) do trójjodotyroniny(T3) oraz do podwyższenia poziomu TSH. Choroba trzewna(celiakia) przyczynia się do wystąpienia niedokrwistości. Nieleczona celiakia może doprowadzić do uszkodzenia kosmków jelitowych, które są odpowiedzialne za wchłanianie składników odżywczych w tym żelaza. Anemia może dotykać ponad 40% pacjentów z chorobą trzewną. Nieswoiste zapalenia jelit to kolejne z chorób autoimmunologicznych, w których ryzyko wystąpienia niedokrwistości jest bardzo wysokie. Zarówno w chorobie Crohna oraz wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego dochodzi do uszkodzenia błony śluzowej jelita co wiąże się z krwawieniem oraz zaburzonym wchłanianiem składników odżywczych.
Niedobór żelaza wpływa na płodność
Odpowiedni poziom żelaza może obniżać ryzyko niepłodności w wyniku zaburzeń owulacji. Badania pokazują, że niewystarczająca ilość żelaza może przyczynić się do braku owulacji i gorszej jakości komórek jajowych, co może obniżać płodność o 60% w porównaniu do kobiet o prawidłowych parametrach żelaza we krwi. Brak owulacji jest z kolei jest najczęstszą przyczyną zaburzeń płodności u kobiet.
Jednocześnie pamiętajmy, że istnieje ryzyko niekorzystnego wpływu wysokich stężeń żelaza w płynie pęcherzykowym na rozwijający się zarodek, co może być przyczyną wystąpienia wad rozwojowych.
Jaką dietę należy stosować przy niedokrwistości?
Dieta powinna bazować na produktach będących źródłem żelaza. Wyróżniamy 2 rodzaje – żelazo hemowe (znajdujące się w mięsie, podrobach – najlepiej przyswajane) oraz żelazo niehemowe (w produktach zbożowych – dużo gorsza wchłanialność). Należy pamiętać, że niektóre produkty mogą obniżać wchłanianie żelaza z pożywienia np. taniny – substancje zawarte w kawie i herbacie. Posiłki powinny być źródłem pełnowartościowego białka, obfitować w świeże warzywa.
Przemyślenia prosto z gabinetu dietetyka
Z praktyki gabinetu widzę, że standardowym leczeniem jest podanie żelaza gdy wykryto anemię. Z mojego punktu widzenia tak naprawdę anemia, która została zdiagnozowana rzadko jest przyczyną niedoboru żelaza. Suplementacja może powodować poważne konsekwencje, gdy nie wiemy jaka jest przyczyna niedoboru żelaza. Podanie żelaza osobie, która ma anemię na skutek jakiejś przewlekłej choroby i stanu zapalnego może mieć groźne konsekwencje. Żelazo, które pozostaje w świetle jelit, może powodować uszkodzenie błony śluzowej. Badania na modelach zwierzęcych sugerują zaostrzenie aktywności choroby po suplementacji żelazem i możę powodować kancerogenezę w nieswoistych chorobach jelit. Często niedobory żelaza są spowodowane stanem zapalnym na błonie śluzowej żołądka lub Helicobacter pyroli, ale również niezdiagnozowaną celiakią, candydozą (przerost patogennej mikrobioty jelitowej), a nawet obecnością pasożytów. Zanim włączysz żelazo poszukaj przyczyny.
Justyna
Bibliografia:
„Niedokrwistość z niedoboru żelaza w położnictwie i ginekologii” Iron deficiency anemia in obstetrics and gynecology Bronisława Pietrzak, Agnieszka Seremak-Mrozikiewicz, Beata Marciniak, Andrzej Witek, Bożena Leszczyńska-Gorzelak
„Objawy kliniczne i zmiany laboratoryjne w diagnostyce różnicowej niedokrwistości” Clinical symptoms and laboratory changes in differential diagnosis of anemia Monika Chełstowska, Krzysztof Warzocha